طلوع «قرآن‌شناخت»

1. فجر قرآن با «خواندن»، «قلم» و «تعليم»،1 نمادهاي دانش و فرهنگ و فرزانگي، طلوع كرد و شعاع دعوتش با فراخوان آدميان به «انديشيدن»، «خردورزي» و «تدبر» درخشيد و دامن گسترد؛ صلاي هماورد طلبي‌اش، با تمام جد و جهد معارضان، پاسخي درخور نيافت و آياتش در اوج زيبايي ظاهر و تعالي و عمق معني، الهام‌بخش و تمدن‌آفرين گرديد؛ اين بود که به رغم فراز و فرود حوادث قرون و اعصار، در پهنة جغرافيا جهاني شد و در درازناي تاريخ، بي‌هيچ تغيير و تبديلي جاودانه و ماندگار؛ بي‌گمان شناخت چنين کتابي سترگ و ارجمند، مسئوليتي است همگاني و شناساندن آن نيز رسالتي است انساني.

2. امروزه مجلات تخصصي در عرصه‌هاي مختلف علمي، آيينه تأملات، انديشه‌ورزي‌ها, نوآوري‌ها و پژوهش‌هاي روزآمد اصحاب دانش و پژوهش و از شاخص‌هاي اصلي رشد علمي و توسعة فرهنگي به شمار مي‌آيند. طبعاً راه‌اندازي و نشر اين‌گونه مجلات براي ابراز و اظهار توانايي‌هاي علمي يک مجموعه و عرضة دستاوردهاي فکري آن، امري ضروري و از مؤثرترين ابزارهاي اطلاع‌رساني محسوب مي‌شود.

3. مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني، به عنوان يكي از پايگاه‌هاي عظيم فكري، علمي و ديني کشور با داشتن مجموعه‌اي توانمند از نيروهاي متخصص در رشته‌هاي مختلف علوم انساني ـ اسلامي، زمينه و ظرفيت بالايي را در توليد دانش و پيشبرد اهداف جنبش نرم‌افزاري داراست كه بحمدالله، بخشي از آن قابليت‌ها زمينة ظهور يافته و تاكنون علاوه بر مجلة علمي ـ ترويجي معرفت، برخي گروه‌هاي علمي مؤسسه، از جمله فلسفه، تاريخ، روان‌شناسي، علوم سياسي و مرکز دايرةالمعارف علوم عقلي موفق به انتشار فصلنامه‌هاي تخصصي شده‌اند.

4. در راستاي اداي آن رسالت و شکوفايي زمينه و ظرفيتي ديگر، اينك گروه «تفسير و علوم قرآن» مؤسسه، در جهت انعکاس انديشه‌ها و پژوهش‌هاي تخصصي روزآمد و بسترسازي براي تضارب آراء در اصلي‌ترين حوزة دانش اسلامي يعني «علوم, معارف و تفسير قرآن»، با انتشار مجلة تخصصي قرآن‌شناخت، به خانوادة مطبوعات علمي كشور مي‌پيوندد و اميد است با اقبال و عنايت متخصصان قرآن‌پژوه به زودي جايگاه مطلوب و شايستة خود را در اين ميان بيابد.

5. مجلة قرآن‌شناخت اهداف زير را سرلوحة كار خود قرار داده و ان‌شاءالله تمام تلاش و همت خود را در راه تحقق آنها مصروف خواهد داشت:

الف) بسترسازي براي طرح و بسط تحقيقات علمي و تخصصي روز‌آمد در زمينة قرآن‌پژوهي و انعكاس يافته‌هاي صاحب‌نظران, محققان و استادان اين رشته در زمينة يادشده؛

ب) ايجاد فضاي تبادل نظر در مباحث اساسي و چالش‌برانگيز مربوط به موضوعات و مسائل قرآني و نقد و ارزيابي آراء, نظريه‌ها و ديدگاه‌ها در اين زمينه؛

ج) تحليل و تبيين نارسايي‌ها و كاستي‌هاي موجود در باب مطالعات قرآني و كوشش در جهت يافتن راهكار‌هاي مناسب؛

د) اهتمام به نيازهاي فكري و علمي اقشار تحصيل‌كرده در ارتباط با پژوهش‌هاي قرآني و شناساندن آثار معتبر علمي و تازه‌هاي پژوهش در زمينة يادشده؛

6. مخاطبان اصلي مجله، متخصصان و محققان قرآن‌پژوه هستند. با اين حال قرآن‌شناخت، استادان و پژوهشگران علاقه‌مند به مطالعات قرآني و نيز دانشجويان رشتة تفسير و علوم قرآن را از خوانندگان صميمي خود مي‌داند.

7. مجله به پژوهش‌هاي قرآني اختصاص دارد, با تمام گسترة آن اعم از پژوهش‌هاي درون‌قرآني و برون‌قرآني‌, مطالعات درون‌رشته‌اي و ميان‌رشته‌اي. با وجود اين، اهتمام اصلي مجله معطوف به مباحث و مسائلي خواهد بود كه بايستة پژوهش بوده، اما كمتر مورد تحقيق و بررسي قرار گرفته‌اند، يا از سنخ مسائلي هستند که نقش بنيادي‌تري نسبت به ديگر مباحث اين رشته دارند، و يا در شمار موضوعاتي مي‌باشند که در معرض چالش و محل نزاع فکري هستند.

8. قرآن‌شناخت فعلاً به صورت دو فصلنامه هر شش ماه يك‌بار منتشر مي‌گردد، و چنانچه شرايط لازم فراهم شود، ان‌شاءالله به فصلنامه تبديل خواهد شد.

9. مقالات اين شماره به لحاظ موضوعي ناظر به سه زمينة اصلي قرآن‌پژوهي يعني علوم قرآن، مباني و روش‌شناسي تفسير، و معارف و تفسير قرآن است. در مقالة «علوم قرآن؛ چيستي، چرايي و چگونگي» نويسنده تلاش دارد هويت، ضرورت، کارکرد و شاکلة علوم قرآن را از زاوية اهميت و نقش و فايده‌اي که در مباحث قرآن‌پژوهي دارد، بازکاوي نموده، وجوهي دقيق‌تر براي چرايي آن جست‌وجو کند. دو مقالة «الهي بودن متن قرآن از منظر علامه طباطبايي و نقش آن در تفسير الميزان و «جامعيت قرآن در بيان مفسر الميزان»، تحليل و بررسي دو مبناي اساسي تفسير قرآن در محدودة ديدگاه مرحوم علامه طباطبايي در تفسير گرانسنگ الميزان است و هر يک به گونه‌اي مباني اين مفسر نامي را در باب الهي بودن الفاظ و محتواي قرآن و نيز جامعيت آن همراه با ادله و قراين مطرح در الميزان باز مي‌نمايانند. مقالة «دلالت التزامي و نقش آن در فهم و تفسير متن با تأکيد بر تفسير قرآن» نيز به گونه‌اي در حوزة مباحث مربوط به مباني و روش‌شناسي تفسير قرار مي‌گيرد. نويسنده با بازشناسي انواع دلالت‌هاي الفاظ و حدود و شرايط آن، در پاسخ به اين پرسش که آيا مدلول‌هاي التزامي آيات نيز مقصود خداوند به شمار مي‌آيند، ديدگاه‌هاي صاحب‌نظران را بر رسيده، ديدگاه مقبول خود را به کرسي نشانده است. در مقالة «سلسله مراتب خويشاوندي در قرآن کريم» گوشه‌اي از معارف قرآن در انواع قرابت‌ها و اهميت آنها مطرح شده است و نويسنده با بررسي تفاوت‌هاي تعبيري و چينشي واژگان در آيات مربوط به روابط خويشاوندي، در جست‌وجوي رازهاي تقدم و تأخر اين واژگان و لطايف وظرايف بياني قرآن در اين زمينه برآمده است. و سرانجام مقالة «تفسير قرآن کريم؛ سوره بقره، آيات 1 ـ 7» که تفسير ترتيبي بخشي از آيات دومين سوره قرآن کريم است، در نوع خود حامل ظرافت‌هاي روش‌شناختي و نکات و لطافت‌هاي معناشناختي قابل توجه و تازه‌اي است که شايد در ديگر آثار تفسيري کمتر بتوان سراغ گرفت. به‌رغم تنوع موضوعي مقالات در اين شماره، تلاش خواهد شد که ساماندهي محتوايي مجله از حيث سنخ مطالب و ساختار موضوعي در شماره‌هاي آينده، ان‌شاءالله از رشته و مبحث محوري به سوي موضوع و مسئلة محوري سوق يابد.

10. حرکتي را که آغاز کرده‌ايم، نيازمند مدد و مداد همة انديشمندان و مشفقان قرآن‌دوست است. دست آنها را مي‌فشاريم و از آراء و پيشنهادهايشان در اين مسير مشتاقانه استقبال مي‌كنيم؛ اميد است كه با عنايت الهي و همت و بذل توجه عموم اهل فضل به‌ويژه قرآن‌پژوهان، شعاع تابش اين نجم مبارک قرآني در سپهر انديشه و معرفت ديني، فزوني و فروزندگي گيرد؛ بمنه و کرمه.

پي‌نوشت‌ها

1. سوره علق: آيات3 ـ 5: اقْرَأْ وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ ! الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ! عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ.