سال هفتم، شماره دوم، پیاپی 14، پاییز و زمستان 1393

مهدی سلیمی / دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد- پردیس بین الملل                        mahdi.salimi@stu.um.ac.ir

محمدحسن حائری / استاد دانشگاه فردوسی مشهد                                                                     haeri-m@um.ac.ir

حسین صابری / دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد                                                                            saberi@um.ac.ir

دریافت: 14/09/1393ـ پذیرش: 10/03/1394

چکیده

وصیت، یکی از موضوعاتی است که مطلوبیت آن در قرآن کریم طی ساختارهایی بیان شده است. «ثابت و مقرر بودن فعل بر مکلف»، «ثبوت عمل بر عهدة افراد» و «مدح فاعلین به پرهیزگاری» از جمله ساختارهای خبری حاکی از مطلوبیت فعل در آیة وصیت (بقره: 180) هستند. واکاوی ساختارهای مزبور با تکیه بر رویکرد عملی فقیهان، نشان می دهد که این ساختارها بر وجوب وصیت و تأکید بر این وجوب دلالت دارند و برخلاف دیدگاه مشهور، نظر برخی فقیهان مبنی بر وجوب وصیت به هنگام فرا رسیدن مرگ، مطابق با دلالت این ساختارهاست. مشهور فقیهان که وصیت را مستحب می دانند و این حکم را به شرایط مزبور در آیه نیز تعمیم داده اند، گاهی این ساختارها را بر استحباب حمل کرده و گاهی قایل به نسخ آیه یا نسخ حکم وجوبی آن شده اند. این پژوهش توصیفی-تحلیلی روشن می کند که حمل ساختارهای حاکی از مطلوبیت در آیة وصیت، بر استحباب صحیح نیست و این آیه و حکم وجوبی مستفاد از آن نسخ نشده است.

کلیدواژه ها: مطلوبیت، وصیت، وجوب، استحباب، ساختارهای قرآنی، عدم نسخ.