قرآن شناخت

سال یازدهم، شماره دوم، پیاپی 21، پاییز و زمستان 1397

علی فقیه/ دکترای تفسیر تطبیقی قرآن کریم    alifaghih30@yahoo.com
اسماعیل سلطانی بیرامی/ استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
دریافت: 29/06/1397 ـ پذیرش: 24/11/1397

چکیده
در درگیری واقع شده بین فردی از فرعونیان و فردی از بنی اسرائیل که حضرت موسی علیه السلام به کمک اسرائیلی (سبطی) شتافت و دفع فرعونی (قبطی) توسط ایشان منتهی به مرگ وی شد، جای طرح این پرسش است که آیا می توان تعابیر نقل شده از حضرت موسی علیه السلام بعد از قتل قبطی را با عصمت جمع کرد؟ تعابیری که موهم شبهة معصیت یا ترک اولی است، عبارت اند از: «هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ»؛ «قالَ رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسی‏ فَاغْفِرْلی»؛ «قالَ فَعَلْتُها إِذاً وَأَنَا مِنَ الضَّالِّینَ».
تا آنجا که بررسی شد، همة مفسران شیعه این قتل را ترک اولی و همة مفسران اهل تسنن (به جز فخررازی) آن را گناه برشمرده اند. این نوشتار به روش توصیف و تحلیل، به بررسی شبهه پرداخته و به این نتیجه رسیده است که قتل قبطی توسط آن حضرت، نه تنها گناه نبود؛ بلکه ترک اولی هم نبوده است. ضمیر «هذا» در آیة نخست به اقتتال و درگیری میان سبطی و قبطی برمی گردد. واژة «ظلم» و «غفران» در آیة دوم نیز در معنای لغوی به کار رفته است؛ در نتیجه چنین معنا می شود: با ورود به این شهر، خود را در جایی که نباید می بودم قرار دادم؛ پس مرا از دشمنان بپوشان. جملة «فَعَلْتُها إِذاً وَأَنَا مِنَ الضَّالِّینَ» نیز در مقام توریه بیان شده است.
کلیدواژه ها: حضرت موسی علیه السلام، عصمت موسی، قتل قبطی، گناه، ترک اولی.