قرآن شناخت، سال هفدهم، شماره دوم، پیاپی 33، پاییز و زمستان 1403، صفحات 45-62

    آسیب‌شناسی مطالعات تطبیقی در حوزة تفسیر قرآن کریم

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    ✍️ سیدمحمود طیب حسینی / استاد گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه / tayyebhoseini@rihu.ac.ir
    dor 20.1001.1.20081987.1403.17.2.9.4
    doi 10.22034/qoranshenakht.2025.5001377
    چکیده: 
    آسیب‌شناسی تفسیر تطبیقی نیز همانند آسیب‌شناسی هر دانش دیگری از اهمیت بسزایی برخوردار است. اساسا سهم زیادی از رشد علوم مرهون آسیب‌شناسی¬هایی بوده است که در درون آن علم و در ارتباط با وضعیت موجود آن انجام گرفته است. بنابراین آسیب¬شناسی¬ها همواره موجب تکامل دانش¬ها می¬شوند. به طور طبیعی هر دانشی از جمله تفسیر و قرآن پژوهی در مراحل آغازین خود با آسیب¬ها، نارسایی¬ها و چالش¬هایی مواجه است و از نابسامانی، پراکنده کاری، بدفهمی، کج اندیشی و مذهبی گری، عدم توجه لازم به کارکردهای تفسیر تطبیقی رنج می‌برد و البته و به تدریج مراحل کمال را می¬پیماید. براین اساس مقاله حاضر در صدد پاسخ به این سؤال است که تفسیر تطبیقی و به طور کلی مطالعات تطبیقی در حوزه قرآن¬پژوهی با چه آسیب¬ها و چالش¬هایی روبروست؟ و این آسیب¬ها تا چه اندازه مطالعات تطبیقی در این حوزه را از مسیر و اهداف خود دور ساخته است؟ مهمترین آسیب¬های مطالعات تطبیقی قرآن¬پژوهی عبارتند از: تأثیر دادن باورهای مذهبی توسط پژوهشگر در مطالعه تطبیقی، عدم تحقیق کافی در دیدگاه-های دو طرف تطبیق، روشمند نبودن پژوهش تطبیقی انجام یافته، تعجیل در داوری میان دو طرف تطبیق، نگرانی از مخالفت با دیدگاه¬های مشهور یا مفسران بزرگ، و...
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    The Pathology of Comparative Studies in the Field of Qur’anic Exegesis
    Abstract: 
    Like the pathology of any other discipline, the pathology of comparative exegesis is of paramount importance. Basically, a considerable part of sciences’ progress is due to the pathologies conducted within each area of science and its comparison to their existing status. Therefore, pathologies always contribute to the expansion of knowledge. Naturally, every branch of knowledge, including comparative exegesis, faces challenges, inadequacies, and issues in its early stages, which may result in disorder, disorganization, misunderstandings, distorted thinking, religious fanaticism, and disregarding the functions of comparative interpretation. However, each area of science gradually goes through the stages of perfection. Accordingly, this article seeks to answer the question: what challenges and pathologies does comparative exegesis face? And to what extent have these pathologies diverted comparative studies in this field from their path and objectives? The most significant pathologies identified include: allowing personal religious beliefs to influence the comparative analysis; inadequate research on the views of both sides of the comparison; lack of systematic methodology in the comparative studies conducted; hasty judgments of the two sides being compared; fear of contradicting mainstream views or prominent interpreters; equating popular opinions among interpreters with the perspective of the Qur’an; lack of courage in criticizing popular but incorrect views; and criticizing opposing views based on specific religious foundations.
    References: 
    References: 
    • آریان، حمید (1403). مفسران برجستۀ حوزة علمیة قم در سدة اخیر؛ علامه مصباح یزدی و تفسیر موضوعی نظام‌مند قرآن. قرآن‌شناخت، 17(32)، 193ـ208.
    • اسلامی، سیدحسن (1392). اخلاق نگارش: رهیافتی فضیلت‌گرا. آیینة پژوهش، 24(142)، 7ـ17.
    • انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
    • انوشیروانی، علی‌رضا (1389). آسیب‌شناسی ادبیات تطبیقی در ایران. ادبیات تطبیقی، 1(2)، 32ـ55.
    • بشوی، محمدیعقوب (1397). بررسی روایات فریقین دربارة آیة «فصلّ لربک وانحر». مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث، 6(11)، 1ـ25.
    • جلیلی، سیدهدایت و عسکری، انسیه (1393). تفسیر تطبیقی؛ فرازبانی لغزان و لرزان. پژوهش‌نامة تفسیر و زبان قرآن، 2(4)، 65ـ82.
    • حیدری، محمدصادق و یدالله‌پور، بهروز (1390). تأملی در مقایسۀ تطبیقی التفسیر القرآنی للقرآن و المیزان، مطالعات تفسیری، 2(8)، 101ـ126.
    • خالدی، صلاح عبدالفتاح (1428). التفسیر الموضوعی بین النظریة و التطبیق. اردن: دارالنفائس.
    • رحمانی‌زاده دهکردی، حمیدرضا و پاکزاد، شهین‌دخت (1394). آسیب‌شناسی مقالات پژوهشی، بررسی موردی: مقالات علوم سیاسی. در نظام‌های آموزشی، 9(30)، 187ـ204.
    • رضا، سیدمحمد رشید (1414ق). تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار. بیروت: دار المعرفه.
    • رضایی اصفهانی، محمدعلی (1389). روش‌شناسی مطالعات تطبیقی در تفسیر قرآن. تحقیقات علوم قرآن و حدیث، 7(1)، 35ـ56.
    • رضایی اصفهانی، محمدعلی و صدیق، حسین (1393). بررسی تطبیقی تفسیر آیة کرامت. مطالعات تفسیری، 5(19)، 111ـ126.
    • زارع شاه‌آبادی، اکبر و بنیاد، لیلی (1400). آسیب‌شناسی پژوهش‌های مرتبط با حکمرانی آب در ایران با رویکرد فراروش. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 12(2)، 143ـ170.
    • شوقی ضیف (1362)، نقد ادبی. ترجمة لمیعه ضمیری. تهران: امیرکبیر.
    • شیرزاد، محمدحسن (1402). تفسیر تطبیقی آیات بحث‌برانگیز مربوط به زنان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • صیدی، محمود، منصوری، احسان و بیات، مرتضی (1394). بررسی تطبیقی مسئلة جبر در تفسیر کبیر فخر رازی و تفسیر المیزان علامه طباطبائی. دانشگاه قم، 1(1)، 75ـ94.
    • طبرانى، سلیمان ‌بن ‌احمد (2008م). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم. اربد، دار الکتاب الثقافی.
    • طیب‌حسینی، سیدمحمود (1392). تفسیر تطبیقی، دایرة‌المعارف قرآن کریم. قم: بوستان کتاب.
    • طیب‌حسینی، سیدمحمود (1399). نقش واژه‌شناسی در حل شبهات قرآنی. شبهه‌پژوهی مطالعات قرآنی، 1(2)، 11ـ31.
    • طیب‌حسینی، سیدمحمود و مرتضوی، سیدابراهیم (1403). تفسیر مذهبی. تمایز و تشابه با تفسیر تطبیقی. پژوهش‌های تفسیر تطبیقی، 10(21)، 125ـ149.
    • عابدی، محمد (1401). بررسی مقایسه‌ای برداشت‌های سیاسی در قرآن در عرصة قاعدة سیاق. مطالعات تفسیر تطبیقی. 7(3)، 74ـ100.
    • عسکری، انسیه (1397). جریان‌شناسی تفسیر تطبیقی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • عمری، احمدجمال(1421). دراسات فی التفسیر الموضوعی للقصص القرآنی، قاهره، مکتبة الخانجی.
    • فاکر میبدی، محمد و عباس‌شاه، سیدمجاهد (1402). تفسیر تطبیقی آیة لسان قوم. مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث، 11(21)، 1ـ20.
    • فخر رازى، محمد ‌بن‌ عمر (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربى.
    • کردنژاد، نسرین، شریعت‌ناصری، زهره و مفتح، محمدهادی (1395). تفسیر تطبیقی و تحلیلی آیۀ امامت در تفاسیر فریقین. مطالعات تفسیری، 7(25)، 7ـ24.
    • کلینى، محمد ‌بن ‌یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: اسلامیه.
    • محمودی، اکبر (1395). تفسیر تطبیقی آیة نور. مطالعات تفسیری، 7(28)، 179ـ200.
    • مروتی، سهراب و شکربیگی، نرگس (1390). آیة «وإن یکاد» در تفاسیر المیزان فی تفسیر القرآن و فی ظلال القرآن (بررسی تطبیقی). پژوهش‌های قرآن و حدیث، 44(2)، 141ـ155.
    • مسعودى، على ‌بن ‌حسین (1384) اثبات الوصیه. قم: مؤسسۀ انصاریان.
    • معرفت، محمدهادی (1385). نقد شبهات. قم: مؤسسة فرهنگی التمهید.
    • مقدسی، محمدبشیر و علوی مهر، حسین (1398). بررسی تطبیقی آیة دوم سورة فتح از منظر مفسران فریقین. مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث، 7(12)، 1ـ24.
    • مولایی‌نیا، عزت‌الله و مؤمنی، محمدامین (1394). تفسیر تطبیقی آیة إنذار از نگاه فریقین. دانشگاه قم، 1(1)، 143ـ169.
    • میبدى، احمد ‌بن ‌محمد (1371). کشف الاسرار و عدة الابرار. تهران: امیرکبیر.
    • نجارزادگان، فتح‌الله (1388). بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت در دیدگاه فریقین. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • نظری منظم، هادی (1389). ادبیات تطبیقی؛ تعریف و زمینه‌های پژوهش. ادبیات تطبیقی، 1(2)، 221ـ237.
    • نیری، عصمت، بارانی، ابوالحسن و دیاری بیدگلی، محمدتقی (1394). تفسیر تطبیقی دابة الارض در آیة 82 نمل و ارتباط آن با رجعت. مطالعات تفسیری، 6(23)، 7ـ22.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    طیب حسینی، سیدمحمود.(1403) آسیب‌شناسی مطالعات تطبیقی در حوزة تفسیر قرآن کریم. دو فصلنامه قرآن شناخت، 17(2)، 45-62 https://doi.org/10.22034/qoranshenakht.2025.5001377

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    سیدمحمود طیب حسینی."آسیب‌شناسی مطالعات تطبیقی در حوزة تفسیر قرآن کریم". دو فصلنامه قرآن شناخت، 17، 2، 1403، 45-62

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    طیب حسینی، سیدمحمود.(1403) 'آسیب‌شناسی مطالعات تطبیقی در حوزة تفسیر قرآن کریم'، دو فصلنامه قرآن شناخت، 17(2), pp. 45-62

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    طیب حسینی، سیدمحمود. آسیب‌شناسی مطالعات تطبیقی در حوزة تفسیر قرآن کریم. قرآن شناخت، 17, 1403؛ 17(2): 45-62