, Volume 16, Issue 2, No 31, Year 2025 , Pages 7-27

    Thematic Interpretation as a Theorizing Method in Human Sciences; A New Review from the Quranic Perspective of Martyr Sadr

    Writers:
    ✍️ Alireza / Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, MIU / amfard1359@gmail.com
    Seyed hamidreza / Assistant Professor, Department of Philosophy of Human Sciences, Research Institute of Hawzeh and University / hrhasani@rihu.ac.ir
    doi 10.22034/qoranshenakht.2023.2021845
    Abstract: 
    In the intellectual system of Martyr Sadr, the wise Quran is a source for discovering the realities of the human world and theorizing in the field of human life issues. The main issue of this article is to discover and explain the position and identity of the thematic interpretation in the ijtihadi-scientific apparatus of this thinker. The purpose of this explanation is to take advantage of the capacity of Martyr Sadr's works in the methodological aspect of Quranic theorizing and to discover one of the methodological elements of the Quran's scientific authority in the realization of indigenous/religious humanities. The sub-problems of this research consist of two categories: general topics of religious humanities and topics related to his point of view in explaining the identity of thematic interpretation. Therefore, the appropriate method of research in the first category is to use the "exploratory strategy" and "rational analysis" of the works of Martyr Sadr. But in the second dimension, as he himself refers to the ijtihad of the thematic interpretation, the criterion for evaluating and reading his views is the "ijtihad" method. The result of the research shows that his proposed thematic interpretation is actually the same method of "Qur'anic theorizing", and it is the basis for a methodical reference to the Qur'an as a scientific reference. The explanation of the methodological elements of this method (relying on the scientific approach, problem-oriented, ijtihadi base, realism, theory-building) proves this claim.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :تفسیر موضوعی به مثابه روش نظریه‌پردازی در علوم انسانی؛ خوانشی نو از دیدگاه قرآنی شهیدصدر
    Abstract: 
    در نظام اندیشه شهید صدر، قرآن حکیم منبعی برای کشف واقعیات جهان انسانی و نظریه‌پردازی در عرصه مسائل زندگی انسانی است. مسئله اصلی این مقاله کشف و تبیین جایگاه و هویت تفسیر موضوعی در دستگاه اجتهادی ـ علمی این اندیشمند است. هدف از این تبیین بهره‌گیری از ظرفیت آثار شهید صدر در بعد روش‌شناسی نظریه‌پردازی قرآنی و کشف یکی از عناصر روشی مرجعیت علمی قرآن در تحقق علوم انسانی بومی / دینی است. مسائل فرعی این پژوهش از دو دسته مباحث عام علوم انسانی دینی و مباحث مرتبط با دیدگاه وی در تبیین هویت تفسیر موضوعی تشکیل شده است. بنابراین، روش مناسب تحقیق در مباحث دسته نخست، بهره‌گیری از «راهبرد اکتشافی» و «تحلیل عقلی» آثار شهید صدر است. اما در بعد دوم، همان‌گونه که خود به اجتهادی بودن تفسیر موضوعی اشاره دارد، ملاک سنجش و خوانش دیدگاه‏های وی، همان روش «اجتهادی» است. حاصل تحقیق نشان‌دهنده آن است که تفسیر موضوعی پیشنهادی ایشان درواقع همان روش «نظریه‌پردازی قرآنی» بوده، زمینه‌ساز رجوع روشمند به قرآن، به‌مثابه‌ مرجع دانشی است. تبیین عناصر روش‌شناختی این روش (تکیه داشتن به رویکرد علمی، مسئله‌محوری، اجتهادی بودن، واقع‌نگری، نظریه‌پردازانه بودن) ثابت‌کننده این مدعاست.
    References: 
    • الاخرس، ریاض، 1427ق، المجریات الاجتماعیة و التوجه نحو التفسیر الموضوعی، بیروت، دارالهادی.
    • ایمان، محمدتقی، 1396، هویت معرفت علمی ‌علوم انسانی در ایران، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
    • بلیکی، نورمن، 1384، طراحی پژوهش‏های اجتماعی، ترجمة حسن چاوشیان، تهران، نشر نی.
    • بلیکی، نورمن، 1395، پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی، ترجمة سیدحمیدرضا حسنی، محمدتقی ایمان و سیدمسعود ماجدی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • بیکر، ترز ال، 1377، نحوه انجام تحقیقات اجتماعی، ترجمة هوشنگ نایبی، تهران، سروش.
    • پوپر، کارل، 1383، زندگی سراسر حل مسئله است، ترجمة شهریار خواجیان، تهران، نشر مرکز.
    • جانکر، جان و بارتجان پنینک، 1394، ماهیت روش‏شناسی تحقیق، ترجمة محمدتقی ایمان و عبدالرضا امانی‌فر، شیراز، دانشگاه شیراز.
    • جلیلی، سیدهدایت‌، 1398، تفسیر موضوعی، چیستی، بنیان‌ها و پیش‌فرض‌ها، قم، بوستان کتاب.
    • حسنی، سیدحمیدرضا، 1397، درآمدی بر پارادایم اجتهادی دانش عملی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • رجبی، محمود، 1388، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد محمدتقی مصباح یزدی»، قرآن‌شناخت، ش 4، ص 111ـ146.
    • رجبی، محمود، 1394، «ظرفیت‌شناسی تفسیر و علوم قرآنی برای علوم انسانی»، در: ظرفیت‌شناسی علوم اسلامی در تحول علوم انسانی، قم، مجمع عالی حکمت اسلامی.
    • رضایی اصفهانی، محمدعلی، 1388، «شیوه‌های تفسیر موضوعی قرآن کریم»، پژوهش‌نامه قرآن و حدیث، ش 6، ص 29-48.
    • صدر، سیدمحمدباقر، 1393، اسلام راهبر زندگی، ترجمة سیدمهدی زندیه، قم، دار الصدر.
    • صدر، سیدمحمدباقر، 1394، بارقه‏ها‏، ترجمة سیدامید موذنی، قم، دار الصدر.
    • صدر، سیدمحمدباقر، 1421ق ـ الف، المدرسة الإسلامیة، قم، مرکز الأبحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر.
    • صدر، سیدمحمدباقر، 1421ق ـ ب، دروس فی علم الأصول، قم، مرکز الأبحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر.
    • صدر، سیدمحمدباقر، 1421ق ـ ج، دروس فی علم الأصول، قم، مرکز الأبحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر.
    • صدر، سیدمحمدباقر، 1421ق ـ د، المدرسة القرآنیة، قم، مرکز الأبحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر.
    • صدر، سیدمحمدباقر، 1424ق، فلسفتنا، قم، مرکز الأبحاث والدراسات التخصصیة للشهید الصدر.
    • صدر، سیدمحمدباقر، 1426ق، البنک اللاربوی فی الإسلام، قم، مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر.
    • صدر، سیدمحمدباقر، 1433ق، اقتصادنا، قم، مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر.
    • فتحی، علی، 1385، «تفسیر موضوعی و مراحل آن»، معرفت، ش 107، ص 97ـ104.
    • فرجاد، محمد، 1375، «نبایسته‌ها در تفاسیر یکصد ساله اخیر»، پژوهش‌های قرآنی، ش 7و8، ص 206ـ231.
    • کریمی، مصطفی، 1391، «مبانی تفسیر موضوعی با تأکید بر تفسیر المیزان»، معرفت، ش 173، ص 41ـ60.
    • محمدی فرد، علیرضا، 1398، پیش‌فرض‌ها و الزامات تفسیر موضوعی ناظر به نظریه‌پردازی، رساله دکتری، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • محمدی، ابوطالب، 1375، «منابع و روش‌های تفسیر موضوعی در سده چهاردهم»، پژوهش‌های قرآنی، ش7و8، ص 150ـ177.
    • مصباح یزدی، محمدتقی و محمدحسین ذوالفقاری، 1388، «تفسیر موضوعی»، معرفت، ش 136، ص 5ـ18.
    • موسوی، هادی و علیرضا محمدی‌فرد، 1401، «از موضوع تا مسئله علم در تفسیر موضوعی شهید صدر»، راهبرد فرهنگ، ص 35-61.
    • نظربیگی، مریم، 1395، بررسی تطبیقی روش‌شناسی تفسیر موضوعی قرآن و ارائه تعریفی نو از آن، رسالة دکتری علوم قرآن و حدیث، کاشان، دانشگاه کاشان.
    • هادوی‌نیا، علی‌اصغر، 1386، «علم و دین در پرتو روش تفسیر موضوعی ـ علمی قرآن کریم (کاربرد آن در اقتصاد)»، اندیشه دینی، ش 25، ص 21ـ50.
    • یدالله‌پور، بهروز، 1383، مبانى و سیر تاریخى تفسیر موضوعى قرآن، قم، دارالعلم.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    , Alireza, , Seyed hamidreza.(2025) Thematic Interpretation as a Theorizing Method in Human Sciences; A New Review from the Quranic Perspective of Martyr Sadr. , 16(2), 7-27 https://doi.org/10.22034/qoranshenakht.2023.2021845

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Alireza ; Seyed hamidreza ."Thematic Interpretation as a Theorizing Method in Human Sciences; A New Review from the Quranic Perspective of Martyr Sadr". , 16, 2, 2025, 7-27

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    , A, , S.(2025) 'Thematic Interpretation as a Theorizing Method in Human Sciences; A New Review from the Quranic Perspective of Martyr Sadr', , 16(2), pp. 7-27

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    , A, , S. Thematic Interpretation as a Theorizing Method in Human Sciences; A New Review from the Quranic Perspective of Martyr Sadr. , 2025; 16(2): 7-27