سال یازدهم، شماره اول، پیاپی 20، بهار و تابستان 1397

محمدرضا محمدعلیزاده / استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
حمید آریان / دانشیار گروه تفسیر و علوم قرآن مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره     Aryan@Qabas.net
دریافت: 28/04/1396 ـ پذیرش: 18/11/1396
چکیده
قرآن کریم در بسیاری از امور، انسان را به تفکر فراخوانده؛ اما تا چه میزان راه صحیح تفکر را به او نشان داده است؟ این مقاله با هدف کشف و استخراج دیدگاه قرآن، پرسش یادشده را با روش «اکتشافی-تحلیلی» بررسی می کند. به باور برخی، قرآن صرفاً موانع تفکر را بیان نموده است. بعضی دیگر قایلند که قرآن در این باره بشر را به منطق فطری اش ارجاع داده است. حاصل این پژوهش دیدگاه سومی را پیش رو می نهد و نشان می دهد که قرآن به بیان قواعد تفکر و استدلال پرداخته و آنها را از حیث صورت و ماده معین ساخته و موانع تفکر را هم ذکر کرده است. برخی از راه‎های تفکر همچون «حکمت»، «موعظه حسنه» را به صورت صریح یا ضمنی تأیید و به همان سان، بعضی دیگر همچون «تخییل» و «مغالطه» را نفی کرده است. از مجموع براهین و روش¬های اقناعی قرآن و موضع سلبی آن نسبت به روش «تخییل» و «مغالط» ‎ و اسباب آنها، نظام و هندسة طریق صحیح تفکر در قرآن حاصل می آید.
کلیدواژه ها: تفکر، طریق صحیح تفکر، راه حکمت، راه موعظة حسنه، راه جدال احسن، روش تخییل، روش مغالطه.