گونه‌های اثرگذاری هیجان بر گرایش‌های انسان از دیدگاه قرآن
نویسندگان:
✍️ محسن کریمی قدوسی
/ دکتری علوم قرآن و حدیث، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی / Mohsenak65@gmail.com
/ دکتری علوم قرآن و حدیث، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی / Mohsenak65@gmail.comعلی اوسط باقری / استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی / bagheri@qabas.net
/ استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی / bagheri@qabas.netچکیده:
شناخت چگونگی اثرگذاری هیجانات بر گرایش‌های انسان، برای شناسایی روابط حاکم بر ابعاد درونی او و آگاهی از نحوه مدیریت آنها لازم است. پرسش اصلی مقاله این است که حالاتی مثل ترس، خشم، غم، شادی و... چه نوع تأثیراتی در گرایش‌های انسان دارند؟ تحقیق از نوع کیفی و مبتنی بر تحلیل محتوا انجام شده است. ازآنجاکه قرآن کریم، منبع اصلی این پژوهش است، روش تحقیق در این مسئله تحلیلی- تفسیری به سبک موضوعی است و گرد‌آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه‌ای با ابزار فیش‌برداری بوده است.، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که قرآن کریم متناسب با اهداف تربیتی خود به تأثیرات متنوع هیجانات بر گرایشات انسان توجه نموده است. از نظر قرآن جهت‌دهی، فعال‌سازی، سرعت‌افزایی و مهارگری، مهمترین گونه‌های اثرگذاری هیجان بر گرایش‌های انسان هستند. یعنی هیجانات می‌توانند چیزی را برای فرد مطلوب یا نامطلوب جلوه دهند، با تکانه‌ای قوی، موتور محرّک امیال را به راه بیاندازند، بر سرعت فعالیت امیال بیافزایند و یا مانع تحریکات رفتاری آنها شوند.
کلمات کلیدی:
Article data in English (انگلیسی)
Title:
The Different Types of Emotion’s Effects on Human Tendencies from the Perspective of the Qur'an
Abstract:
It is necessary to know how emotions affect human tendencies to identify human’s dominant relations of his internal dimensions and to know how to manage them. The main question of this article is, what kind of effects do states like fear, anger, sadness, happiness, etc. have on human’s tendencies? This research is qualitative and is based on "content analysis". Since the Holy Quran is the main source of this research, an "analytical-interpretive" research method is used having a "thematic" style, and the data is collected using library method, along with taking notes. According to the findings of the research, the Holy Quran has paid attention to the various effects of emotions on human tendencies in accordance with its educational goals. According to the Qur'an, orientation, activation, acceleration and mastery are the most important effects of emotions on human tendencies; that is, emotions can make something appear desirable or undesirable for a person, can motivate human’s desires with a strong impulse, increase the speed of the activeness of desires, or prevent their behavioral incitement.
References:
References:
- قرآن کریم
- ابراهیم، شمسان، 1406ق، الفعل فی القرآن الکریم، تعدیته و لزومه، کویت، جامعة الکویت.
- ابن‌سیده، على، 1421ق، المحکم و المحیط الأعظم، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- ابن‌عاشور، محمدطاهر، 1420ق، التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی.
- ابن‌عربی، محمد، 1422ق، تفسیر ابن‌عربى (تأویلات عبدالرزاق)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- ابن‌فارس، احمد، 1404ق، معجم مقاییس اللغة، قم، مکتب الإعلام الإسلامی.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، بیروت، دار صادر.
- ارسطو، 1343ق، علم الأخلاق إلی نیقوماخوس، ت: لطفی، سیداحمد، بیروت، دار صادر.
- ازهری، محمد بن احمد، 1421ق، تهذیب اللغة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- استیفن پی، رابینز، 1393، تصمیم‌گیری، ت: دانایی، ابولفضل و عزیزی، زهرا، تهران، تیسا.
- اکمن، پل و فریزن، والاس وی، 1393، رمزگشایی از چهره، راهنمایی برای تشخیص هیجانات از روی سرنخ‌های چهره، ت: عربشاهی، نیما، تهران، بیان روشن.
- امامى، عبدالنبى، 1389، فرهنگ قرآن (اخلاق حمیده)، قم، مطبوعات دینی.
- برونو، فرانک، 1384، فرهنگ توصیفی روان‌شناسی، ت: طاهری، فرزانه، پاسایی، مهشید، تهران، طرح نو.
- بقاعى، ابراهیم، 1427ق، نظم الدرر فى تناسب الآیات و السور، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- البوزی، محمد، 1432ق، مفهوم التقوی فی القرآن و الحدیث، فاس(مغرب)، دار السلام.
- پارسا، محمد، 1375، زمینه روان‌شناسی (روان‌شناسی عمومی)، تهران، بعثت.
- پورافکاری، نصرت‌الله، 1389، فرهنگ جامع روان‌شناسی‌ـ روان‌پزشکی و زمینه‌های وابسته، تهران، فرهنگ معاصر.
- جونس، روسل، 1386، مهارت‌های تصمیم‌گیری، ت: احمدی جوقی، علی‌اکبر، تهران، انستیتو ایزایران.
- جوهری، اسماعیل، 1376ق، الصحاح، بیروت، دار العلم للملایین.
- داماسیو، آنتونیو، 1393، خطای دکارت، هیجان، استدلال و مغز انسان، ت: کیمیایی اسدی، تقی، تهران، نگاه معاصر.
- دهخدا، علی‌اکبر، 1373، لغت‌نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران.
- راغب اصفهانی، حسین، 1412ق، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دار القلم.
- ربر، آرتور اس، 1390، فرهنگ روان‌شناسی (توصیفی)، ت: کریمی، یوسف و دیگران، تهران، رشد.
- رجبی، محمود، 1388، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد محمدتقی مصباح»، قرآن شناخت، ش2، ص111-146.
- رزم‌آزما، هوشیار، 1370، فرهنگ روان‌شناسی، تهران، علمی.
- رفیعی‌هنر، حمید، 1395، روان‌شناسی مهار خویشتن با نگرش اسلامی، قم، موسسه امام خمینی.
- ریو، جان مارشال، 1381، انگیزش و هیجان، ت: سیدمحمدی، یحیی، تهران، نشر ویرایش.
- زبیدی، مرتضی، 1414ق، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار الفکر.
- زمخشری، محمود، 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی.
- سیاسی، علی‌اکبر، 1355، علم‌النفس یا روان‌شناسی از لحاظ تربیت، تهران، کتابفروشی دهخدا.
- سیوطی، عبدالرحمان، 1421ق، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت، دار الکتاب العربی.
- شعاری‌نژاد، علی‌اکبر، 1375، فرهنگ علوم رفتاری، تهران، امیرکبیر.
- صدر، محمدباقر، 1421ق، المدرسة القرآنیة، قم، مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
- صدرالدین شیرازی، محمد، 1368، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم، مکتبة المصطفوی.
- طباطبایی، سیدمحمد حسین، 1390ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
- طبرانی، سلیمان، 2008م، التفسیر الکبیر، اردن، دار الکتاب الثقافی.
- طبرسی، فضل، 1372، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو.
- طوسی، محمد، بی‌تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- عسکرى، حسن، 1400ق، الفروق فی اللغة، بیروت، دار الافاق الجدیدة.
- فخررازی، محمد، 1420ق، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- فراهیدى، خلیل، 1409ق، کتاب العین، قم، نشر هجرت.
- فضل‌الله، سیدمحمد حسین، 1419ق، من وحى القرآن، لبنان، دار الملاک.
- کالات، جیمز، 1386، روان‌شناسی عمومی، ت: سیدمحمدی، یحیی، تهران، روان.
- کریمی قدوسی، محسن، 1397، فرایند دستیابی به ملکه تقوا از منظر قرآن کریم، معرفت، ش247، ص23-34.
- ماروسکا، دان، 1383، چگونه تصمیم‌های بزرگ بگیریم، ت: افتخاری، سیدرضا، مشهد، بامشاد مرندیز.
- مان، نرمان لسلی، 1362، اصول روان‌شناسی، ت: ساعتچی، محمود، تهران، امیرکبیر.
- محاسبی، حارث، 1999م، الرعایة لحقوق الله، منصوره (مصر)، دار الیقین.
- محمدمحمود، محمد، 1428ق، علم النفس المعاصر فی ضوء الاسلام، بیروت، دار و مکتبة الهلال، جده، دار الشروق.
- محمود السید، عبدالحلیم و دیگران، 1990م، علم النفس العام، قاهره، مکتبه غریب.
- مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1390، سجاده‌های سلوک، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1392، سیمای سرافرازان، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1393، جرعه‌ای از دریای راز، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1396، الف، خودشناسی برای خودسازی، چ بیستم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1396، ب، ره‌توشه، چ هفتم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1398، الف، آموزش فلسفه، چ پنجم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1398، ب، اخلاق در قرآن، چ دهم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مطهری، مرتضی، 1377، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، چ هشتم، قم، صدرا.
- مکارم شیرازی، ناصر، 1371، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه.
- مکارم شیرازی، ناصر، 1377، اخلاق در قرآن، قم، مدرسة الامام علی بن ابیطالب.
- مکارم شیرازی، ناصر، 1421ق، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم، مدرسة الإمام علی بن ابیطالب.
- نراقی، محمدمهدی، بی‌تا، جامع السعادات، چ چهارم، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
- نولن هوکسما، سوزان و دیگران، 1392، زمینه روان‌شناسی اتکینسون و هیلگارد، ت: رفیعی، حسن و ارجمند، محسن، تهران، کتاب ارجمند.
- هاشمی، احمد، 1381، جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع، چ پنجم، قم، مرکز مدیریت حوزه علیمه قم.
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
کریمی قدوسی، محسن، باقری، علی اوسط، بشیری، ابوالقاسم.(1402) گونه‌های اثرگذاری هیجان بر گرایش‌های انسان از دیدگاه قرآن. ، 16(2)، 29-48 https://doi.org/10.22034/qoranshenakht.2024.2022188
محسن کریمی قدوسی؛ علی اوسط باقری؛ ابوالقاسم بشیری."گونه‌های اثرگذاری هیجان بر گرایش‌های انسان از دیدگاه قرآن". ، 16، 2، 1402، 29-48
کریمی قدوسی، محسن، باقری، علی اوسط، بشیری، ابوالقاسم.(1402) 'گونه‌های اثرگذاری هیجان بر گرایش‌های انسان از دیدگاه قرآن'، ، 16(2), pp. 29-48
