قرآن شناخت، سال هفدهم، شماره اول، پیاپی 32، بهار و تابستان 1403، صفحات 193-208

    مفسران برجسته حوزة علمیة قم در سدة اخیر؛ علامه مصباح یزدی و تفسیر موضوعی نظام‌مند قرآن

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    حمید آریان / دانشیار گروه تفسیر مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / aryan@iki.ac.ir
    doi 10.22034/qoranshenakht.2024.5000613
    چکیده: 
    آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی از عالمان برجسته پرورش‌یافته در دامان حوزة علمیة قم در سدة اخیر است که در عرصه‌های مختلف علوم اسلامی، ازجمله دانش تفسیر قرآن، نظریه‌پرداز و دارای آثار گران‌سنگ علمی است. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، شخصیت تفسیری آن عالم فرزانه را مورد بررسی قرار می‌دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که آیت‌الله مصباح مبتکر مدل تفسیر موضوعی نظام‌مند قرآن است. ویژگی این مدل ابتکاری تفسیر موضوعی، کل‌نگری و فراگیری حداکثری نسبت‌به موضوعات مرتبط با قرآن، مطابقت‌داشتن با کل نظامات اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی اسلام، معطوف‌بودن به علوم اسلامی و انسانی و ناظربودن به چالش‌ها و شبهات روز است. نظریه‌پردازی در تفسیر قرآن، نگرش سیستمی به آموزه‌های قرآن و نگاه منظومه‌ای به عرضة موضوعی معارف آن، از دیگر ویژگی‌های شخصیت تفسیری استاد مصباح است. آثار تفسیری ایشان کل منظومه اندیشه اسلامی قرآن‌بنیان را در چهارحوزه مسائل بنیادین الهیاتی، مبادی نظامات اخلاقی و اجتماعی، مسائل نظامات اخلاقی و اجتماعی و احکام عبادی و فردی منعکس می‌کند.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    The Prominent Interpreters of the Islamic Seminary of Qom in the Recent Century; Allameh Misbah Yazdi and the Systematic Thematic Interpretation of the Qur'an
    Abstract: 
    Ayatollah Mohammad-Taqi Misbah Yazdi is one of the rare eminent scholars grown up in the Qom Islamic Seminary in the last century, who is a theoretician in various fields of Islamic sciences, including the interpretation of the Holy Qur'an, and has written various valuable works. Using a descriptive-analytical method, this article studies this his interpretive character in the ups and downs of the Islamic Seminary of Qom in the recent hundred years (1300-1400). According to this research, Ayatollah Misbah is the originator of the systematic thematic interpretation of the Holy Qur'an. This innovative model of thematic interpretation of the Holy Qur'an has the following features: it has a holistic view and a maximal comprehensiveness of the subjects related to the Qur’an, it is in accordance with Islam’s general system of beliefs, morality and society, it is oriented with Islamic sciences and humanities, and it is related to the challenges of the day. Some of Misbah Yazdi’s interpretive characteristics are: being a theoretician in Qur’an interpretation, having a systematic approach to Qur’an’s teachings, and having a systematic view of the thematic presentation of Qur’an’s teachings. His interpretive works extract and reflect the entire system of Qur’anic-based Islamic thought in the following four areas: fundamental theological issues, principles of moral and social systems, issues of moral and social systems, and devotional and individual commands.
    متن کامل مقاله: 

    * اين مقاله با حمايت دبيرخانة دائمي كنگرة يكصدمين سالگشت بازتأسيس حوزة علمية قم و دستاوردها و نكوداشت آيت‌الله العظمي حاج شيخ عبدالكريم حائري تأليف شده است.

        اسماعیلی، سیدمحمد،1400، «بررسی تطبیقی روش تفسیر موضوعی آیت الله مصباح یزدی و آیت الله جوادی آملی»، عیار پژوهش در علوم انسانی، ش 24، ص 53ـ70.
        جوادی آملی، عبدالله، 1374، تفسیر موضوعی قرآن کریم، تهران، اسراء.
        جوادی آملی، عبدالله، بی‌تا، تفسیر موضوعی قرآن مجید، تهران، اسراء.
        رجبی، محمود، 1388، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد محمدتقی مصباح»، قرآن شناخت، ش 4، ص 146ـ111.
        سبحانی، جعفر، 1360، منشور جاوید قرآن، اصفهان، کتابخانه امیر المؤمنین.
        سبحانی، جعفر، 1400ق، مفاهیم القرآن، تهران، ‏دار الکتب الاسلامیه.
        صدر، محمدباقر، 1400ق، المدرسة القرآنیة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.
        طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، چ پنجم، قم، جامعه مدرسین.
        عزیزی‌کیا، غلامعلی، 1395، «نگاهی به مبانی تفسیر قرآن در آثار استاد آیت الله مصباح»، معرفت، ش 222، ص 13ـ28.
        فیروزیان، شبیر، 1391، بررسی مبانی و آراء تفسیری آیت الله مصباح یزدی، پایان نامه ارشد، رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد.
        مصباح‌یزدی، محمدتقی و دیگران، 1362، پرتوی از امامت و ولایت در قرآن، ترجمة محمد امینی، چ دوم، تهران، میقات.
        مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1361، درس گفتار‏های معارف قرآن، تهران، دانشگاه الزهراء.
        مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1361، درس‌های معارف قرآن کریم، تهران دانشگاه الزهراء.
        مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1367، معارف قرآن1ـ3، قم، مؤسسة در راه حق.
        مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1383، به‌سوی تو، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
        مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1388ـالف، رستگاران، چ سوم، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
        مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1388ـب، لقای الهی، چ دوم، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
        مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1389، خدا‏شناسی، تحقیق امیررضا اشرفی، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
        مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1394، پیش‌نیاز‌های مدیریت اسلامی، چ پنجم، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
        مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1403، مشکات فروزان ذدر تفسیر قرآن، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
        مصباح‌یزدی، محمدتقی، بی‌تا، خلقت انسان از نظر قرآن، تدوین محمود محمدی عراقی قم، شفق.
        مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، 1367، پیام قرآن، قم، مدرسه الامام امیر المؤمنین(ع).
        مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، 1379، اخلاق در قرآن، چاپ دوم، قم، مدرسة الامام امیرالمؤمنین.
        مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1389، تبیین ضرورت معارف قرآن کریم، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
        https://mesbahyazdi.ir/node/461/
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    آریان، حمید.(1403) مفسران برجسته حوزة علمیة قم در سدة اخیر؛ علامه مصباح یزدی و تفسیر موضوعی نظام‌مند قرآن. دو فصلنامه قرآن شناخت، 17(1)، 193-208 https://doi.org/10.22034/qoranshenakht.2024.5000613

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    حمید آریان."مفسران برجسته حوزة علمیة قم در سدة اخیر؛ علامه مصباح یزدی و تفسیر موضوعی نظام‌مند قرآن". دو فصلنامه قرآن شناخت، 17، 1، 1403، 193-208

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    آریان، حمید.(1403) 'مفسران برجسته حوزة علمیة قم در سدة اخیر؛ علامه مصباح یزدی و تفسیر موضوعی نظام‌مند قرآن'، دو فصلنامه قرآن شناخت، 17(1), pp. 193-208

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    آریان، حمید. مفسران برجسته حوزة علمیة قم در سدة اخیر؛ علامه مصباح یزدی و تفسیر موضوعی نظام‌مند قرآن. قرآن شناخت، 17, 1403؛ 17(1): 193-208