, Volume 15, Issue 1, No 28, Year 2025 , Pages 7-24
The Whatness of "Philosophical Interpretation" and the Evaluation of Incorrect Interpretations of It
Article Type:
Research
Writers:
✍️ Ahmad 
/ Ph.D. student, Qur'anic Sciences, Research Institute of Hawzeh and University / ahmadfarbehi@rihu.ac.ir
/ Ph.D. student, Qur'anic Sciences, Research Institute of Hawzeh and University / ahmadfarbehi@rihu.ac.irMohammad Bagher Saeidi roshan / Associate Professor, Department of Qur'anic Studies, Research Institute of Hawzeh and University / mbsaeidi@gmail.com
Ali akbar Babaei / Associate Professor, Department of Qur'anic Studies, Research Institute of Hawzeh and University / ababayi@rihu.ac.ir
/ Associate Professor, Department of Qur'anic Studies, Research Institute of Hawzeh and University / ababayi@rihu.ac.irAbstract:
Philosophical interpretation is an invented term that, regardless of the validity and invalidity of this combination, is used in various meanings such as "imposing philosophical beliefs on the Qur'an", "using philosophical information in understanding and interpreting the Qur'an" and "thematic interpretation of philosophical verses" and the like. Using a descriptive-analytical method and in some cases a historical-applicative method, this paper has briefly evaluated various understandings of the term "philosophical interpretation" and the logic of their usage in the interpretation of Qur'anic verses. The results show that the term "philosophical interpretation" is permissive and it is not justified to consider it as a type or method of interpretation. Among the Muslim thinkers, Sadr al-Mutalahin, by insisting on the "methodical exoticism", supports philosophical issues with exoticism and made it a way of discovering the Qur'anic truths. He added a new richness to the thematic interpretation of philosophical verses and made philosophical information a reference for understanding the meaning of some Qur'anic verses. 'Allameh Tabataba'i methodized the angles of this problem in the Commentary of al-Mizan. He considered philosophical information as a way to understand the layers of Qur'anic knowledge and emphasized on the necessity of benefiting from philosophical information in discovering the meanings and understanding the meaning of some verses, without imposing or adding them to the verses of the Holy Qur'an. The commentators' philosophers have used philosophical information in order to find philosophical topics in the verses and give them coherence, and also as a "sarifah indication" (an indication that turns the word from its real meaning and carries it to its figurative meaning) in discovering the logical analysis of the Qur'anic topics and inferring the semantic layers of some verses and discovering the semantic requirements of a number of verses. Also, the need to avoid imposing philosophical opinions on Qur'anic verses and benefiting from revealed truths in revising and completing philosophical reflections is one of the achievements of this research
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :چیستی «تفسیر فلسفی» و ارزیابی تلقّی‌های ناصواب از آن
Abstract:
«تفسیر فلسفی»، تعبیر مستحدثی است که فارغ از صحت و سقم این ترکیب، گاه به معنای «تحمیل باورهای فلسفی بر قرآن» و گاه به معنای «کاربرد معلومات فلسفی در فهم و تفسیر قرآن» و گاه به معنای «تفسیر موضوعی آیات فلسفی» و امثال آن به کار می رود. این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی و در بخش هایی به روش «تاریخی ـ تطبیقی» تلقی های گوناگون از عنوان «تفسیر فلسفی» را بررسی و نیز منطق به کارگیری آنها در مقام تفسیر آیات قرآنی را به اجمال ارزیابی کرده است. حاصل پژوهش نشان می دهد: تعبیر «تفسیر فلسفی» مسامحی بوده و تلقی آن به عنوان گونه یا روشی تفسیری موجه نیست. در میان اندیشمندان مسلمان، صدرالمتألهین با اصرار بر «ظاهرگرایی طریقی»، ظاهر را به کمک معلومات فلسفی، طریقی به سوی کشف حقایق قرآنی قرار داد و بدین سان، هم بر ضرورت کاربرد معلومات فلسفی تأکید کرد و هم با تحفظ بر ظواهر قرآن، گرایش به تحمیل آراء فلسفی بر آیات را نفی نمود. او به تفسیر موضوعی آیات فلسفی غنای جدیدی بخشید و معلومات فلسفی را قرینه ای برای فهم مقصود و مراد برخی آیات قرآنی قرار داد. علامه طباطبائی در تفسیر «المیزان» در جهت روشمند کردن آن کوشید. ایشان معلومات فلسفی را طریقی به سوی فهم لایه های معارف قرآنی می دانست و بر ضرورت بهره مندی از معلومات فلسفی در کشف دلالت ها و فهم معنای مراد برخی آیات، بدون تحمیل و ضمیمه کردن تأکید داشت. حکمای مفسر از معلومات فلسفی در جهت یافتن موضوعات فلسفی در آیات و انسجام بخشی به آنها و نیز به عنوان «قرینه صارفه» در کشف تحلیل منطقی مضامین قرآنی و استنباط لایه های معنایی برخی آیات و کشف استلزامات معنایی تعدادی از آیات استفاده کرده اند. نیز لزوم پرهیز از تحمیلِ آراء فلسفی بر آیات قرآنی و بهره مندی از حقایق وحیانی در تنقیح و تکمیل اندیشه ورزی های فلسفی از دستاوردهای جانبی این پژوهش است.
References:
- ابن‌رشد، محمدبن احمد، 1376، فصل المقال فيما بين الحکمة و الشريعة عن الاتصال، بي‌جا، بي‌نا.
- ابن‌سينا، حسين‌بن عبدالله، 1404ق، الشفاء، الهيات، تحقيق سعيد زايد، قم، كتابخانة آيت‌الله مرعشي نجفي.
- اسعدي، محمد و همکاران، 1392، آسيب‌شناسي جريان‌هاي تفسيري، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- ايازي، محمدعلي، 1414ق، المفسّرون حياتهم و منهجهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
- بابائي، علي‌اكبر، 1391، بررسي مکاتب و روش‌هاي تفسيري، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- ـــــ ، 1394، قواعد تفسير، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- جوادي آملي، عبدالله، 1386، تفسير تسنيم، تحقيق علي اسلامي، چ ششم، قم، اسراء.
- حسن‌بن علي، 1409ق، التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن‌بن علي العسكري، قم، مدرسةالامام المهدي.
- خراساني، محمدکاظم، 1409ق، کفايةالاصول، چ ششم، قم، جامعة مدرسين.
- خرمشاهي، بهاءالدين و همكاران، 1377، دانش‌نامة قرآن و قرآن‌پژوهي، تهران، دوستان.
- خرميان، جواد، 1387، قواعد عقلي در قلمرو روايات، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهروردي.
- دشتكى، منصور‌بن محمد، 1381، تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى، تحقيق و تصحيح پروين بهارزاده، تهران، مرکز پژوهشي ميراث مکتوب.
- ذهبي، محمدحسين، 1396ق، التفسير و المفسّرون، چ دوم، بيروت، شرکة دار الارقم‌بن ابي‌الارقم.
- راغب اصفهانى، حسين‌بن محمد، 1412ق، مفردات الفاظ القرآن، بيروت، دارالقلم.
- رجبي، محمود و همکاران، 1379، روش‌شناسي تفسير قرآن، قم و تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
- رضائي اصفهاني، محمدعلي، 1382، درسنامه روش‌ها و گرايش‌هاي تفسيري قرآن، قم، مرکز جهاني علوم اسلامي.
- سبحانی تبریزی، جعفر، 1426ق، الـمناهج التفسیریة، قم، مؤسسة امام صادق.
- سعيدي‌روشن، محمدباقر، 1397، معنا، واقع، صدق، قم و تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
- شاکر، محمدکاظم، 1382، مباني و روش‌هاي تفسيري، قم، مرکز جهاني علوم اسلامي.
- صدرالمتألهين، 1361، تفسير القرآن الکريم، چ دوم، قم، بيدار.
- ـــــ ، 1362، اللمعات المشرقية فى الفنون المنطقية، تصحيح عبدالحسین مشکاةالديني، تهران، آگاه.
- ـــــ ، 1366، شرح الأصول من الكافي، تصحيح محمد خواجوي، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
- ـــــ ، 1378، رسالة فى الحدوث، تصحيح حسين موسويان، تهران، بنياد حکمت اسلامي صدرا.
- ـــــ ، 1981م، الحکمة المتعالية في الأسفار الأربعة العقلية، چ سوم، بيروت، دار احياء التراث.
- صدوق، محمدبن علي، 1398ق، التوحيد، تصحيح هاشم حسيني، قم، جامعة مدرسين.
- طباطبائي، سيدمحمدحسين، 1378، شيعه در اسلام، چ سيزدهم، قم، دفتر نشر اسلامي.
- ـــــ ، 1390ق، الميزان في تفسير القرآن، چ دوم، بيروت، مؤسسة الاعلمي للمطبوعات.
- ـــــ ، 1391، شيعه، (مجموعه مذاکرات با پرفسور هانري کربن)، چ ششم، قم، بوستان کتاب.
- ـــــ ، 1397ق، بررسي‌هاي اسلامي، قم، هجرت.
- طبرسي، احمد‌بن علي، 1403ق، الإحتجاج على أهل اللجاج، تحميق محمدباقر خرسان، مشهد، مرتضي.
- طوسي، نصيرالدين، 1381، جوهرالنضيد، شرح حسن‌بن يوسف مطهر حلي، قم، بيدار.
- طيب حسيني، محمود و همکاران، 1396، تفسيرشناسي، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي.
- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1389، دائرة‌المعارف قرآن کريم، تحقيق سيدمحمود طیب‌حسینی و همکاران، قم، بوستان كتاب.
- عک، خالد عبدالرحمن، 1428ق، اصول التفسير و قواعده، بيروت، دارالنفائس.
- فيومي، احمد‌بن محمد، 1414ق، المصباح المنير، چ دوم، قم، هجرت.
- كلينى، محمدبن يعقوب، 1407ق، اصول کافي، تصحيح علي‌اكبر غفاري و محمد آخوندي، تهران، دارالکتب الاسلاميه.
- کرجي، علي، 1394، شواهد قرآني برخي مضامين حکمت متعاليه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي.
- ليثى واسطى، على‌بن محمد، 1376، عيون الحكم و المواعظ، تحقيق و تصحيح حسين حسنى بيرجندى، قم، دارالحديث.
- مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحارالانوار، تعليقة سيدمحمدحسين طباطبائي، چ دوم، بيروت، دار احیاء التراث العربي.
- مظفر، محمدرضا، 1375، اصول الفقه، چ پنجم، قم، اسماعيليان.
- مکارم شيرازي، ناصر، 1367، تفسير به رأي، چ هفتم، قم، هدف.
- مودب، رضا، 1380، روش‌هاي تفسير قرآن، قم، اشراق.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
, Ahmad, Saeidi roshan, Mohammad Bagher, Babaei, Ali akbar, Aryan, Hamid.(2025) The Whatness of "Philosophical Interpretation" and the Evaluation of Incorrect Interpretations of It. , 15(1), 7-24
Ahmad ; Mohammad Bagher Saeidi roshan; Ali akbar Babaei; Hamid Aryan."The Whatness of "Philosophical Interpretation" and the Evaluation of Incorrect Interpretations of It". , 15, 1, 2025, 7-24
, A, Saeidi roshan, M, Babaei, A, Aryan, H.(2025) 'The Whatness of "Philosophical Interpretation" and the Evaluation of Incorrect Interpretations of It', , 15(1), pp. 7-24
